اختلالات یادگیری ، تشخیص و درمان آن

آرش دانش آموز کلاس دوم و 8 ساله است آرش فقط در درس دیکته دچار مشکل است بطوریکه اختلاف نمره فاحشی بین نمره دیکته و سایر درس ها وجود دارد مثلا نمره دیکته او معمولا بین 12-5 در نوسان است در حالیکه نمره سایر دروس از جمله ریاضی بین 18 تا 20 است معلم او عنوان می کند که آرش از نظر هوشی در حد طبیعی است زیرا در سایر دروس هماهنگ با دیگر دانش آموزان پیش می رود و نمرات او در حد خوب است غلطهای دیکته شامل انواع مختلفی است : مثلا حروف مشابه را با هم اشتباه می کند (مقازه به جای مغازه ،رازی به جای راضی ،هوله به جای حوله) . کلمات را همانگونه که می شنود می نویسد (رفتن به جای رفتند ، پمبه بجای پنبه ،زمبور به جای زنبور) ، وارونه نویسی و قرینه نویسی دارد و یا یک حرف از یک کلمه را حذف یا به آن اضافه می کند.

علاوه بر غلط های املائی واضح که ذکر گردید غلط های حاکی از بی دقتی مثل نگذاشتن نقطه ها سرکش ((گ و ک)) اشکال در گذاشتن دندانه ها و تشدید هم در دیکته تعدادی از کلمات را نیز جا می اندازد نتیجه آزمون هوش نشان داده است که آرش از نظر هوشی در گروه طبیعی قرار دارد معاینات پزشکی هیچگونه مشکل جسمی را در او نشان نمی دهد سنجش بینایی و شنوایی نشان می دهد که او از نظر بینایی و شنوایی سالم است و متخصص مغز و اعصاب نیز عنوان کرده است که او هیچ مشکلی که نشان دهنده آسیب مغزی باشد ندارد با توجه به مشکلات فوق برای آرش اختلال یادگیری دیکته نویسی مطرح می شود.

انواع اختلالات یادگیری:

اختلالات یادگیری دسته ای از اختلالات مربوط به یادگیری می شوند که شامل سه اختلال یادگیری در دیکته نویسی ، روخوانی و ریاضی می باشد،تعدادی از کودکان که مشکل دیکته نویسی دارند اختلال روخوانی هم دارند و بالعکس کودکان نارسا خوان دیکته نویسی هم دارند این اختلالات در پسران بیشتر از دختران دیده می شود.

سبب شناسی :

ژنتیک در بروز این اختلالات نقش مهمی دارند بطوریکه در تعدادی از موارد مشکل مشابه کودک در دیکته نویسی یا روخوانی در اقوام درجه اول مثل پدر و مادر یا درجه دوم خانواده پدری و مادری نیز وجود دارد یکی از تئوریهای هنوز هم مطرح در اختلالات یادگیری عدم برطرفی جانبی در کودک است. بطوریکه در پایان شش سالگی راست دستی و یا چپ دستی در کودک مشخص می شود . بطور طبیعی در کودکان راست دست پای راست ، گوش راست و چشم راست برتری دارند (توپ زدن با پای راست شنیدن صدای ساعت مچی با گوش راست نگه کردن به داخل کاغذ لوله شده با چشم راست)در تعدادی از کودکانی که دارای اختلالات یادگیری هستند برتری جانبی اتفاق نمی افتد و مثلا آنها چپ دست راست پا چپ چشم و راست گوش هستند در صورتی که کودک اختلال یادگیری داشته باشد و برتری جانبی نیز مشخص نشده باشد بهتر است با تمرین های خاص این برتری جانبی را ایجاد نود عوامل دیگری هم در سبب شناسی این اختلالات مطرح می شوند که هیچ یک قطعی نیستند اما بهر حال بنظر می رسد حافظه دیداری و حافظه شنیذاری این کودکان دچار اختلال است.

اختلالات مربوط به خواندن :

این گروه از کودکان واژه های بسیاری را می دانندو به راحتی صحبت می کنند ولی قادر به خواندن نشانه های نوشتنی و یا چاپی نیستند برخی می توانند واژه ها را بخوانند ولی مفهوم آنها را نمی فهمند گاهی دشوای های خواندن در این کودکان با مشکل هیجی کردن نیز همراه است اختلال رو خوانی (دیس لکسیا)یا نارسا خوانی اصطلاحی است که برای کودکانی علیرقم هوش طبیعی قادر به خواندن درست و روان نمی باشد بکارمی رود چنین کدکان از نظر مغزی بینایی و شنوایی سالم هستند وشاید علائمی مانند اضطراب ،افسردگی و کاهش اعتماد به نفس ثانوی به نارسا خوانی داشته باشند . علائم مربوط به نارسا خوانی متعدد و متنوع هستند مثلا حذف برخی از حروف از کلمه هنگام خواندن (داد به جای دادن)جا به جایی برخی از حروف بجای هم (لواکش بجای لواشک) آیینه خوانی یا وارونه خوانی کلمات مانند بجای زور اشتباه کردن کلمات به هم مانند چای و جای اشکال در بخش کردن کلمات اشکال در صداکشی اشکال در ترکیب صداها و ساختن کلمه حفظ کردن کلمات از روی شکل آن بدون توانایی تشخیص حروف آن کم کردن سطرها و کلمات عدم رعایت نشانه های دستوری مثل نقطه کاما ، کند خوانی و بسیاری از اشکالات دیگر موقع روخوانی جزو علائم نارسا خوانی هستند.

اختلالات مربوط به ریاضی:

کودک بطور اختصاصی علی رقم هوش طبیعی در عملکرد ریاضی بسیار ضعیف عمل می کند و اختلاف نمره ریاضی باسایر دروس کاملا مشخص است در هر مقطع تحصیلی کودک در کسب مهارتهای ریاضی مربوط به همان مقطع اشکال دارد مشکلات شایع در این گروه کودکان شامل عدم فهم اصطلاحات ریاضی عدم درک اعمال و مفاهیم ریاضی عدم شناخت نمادهای عددی و یا گروه بندی ارقام، عدم رعایت مراحل ریاضی شمارش اشیاء و یادگیری جدول ضرب و اشکال در مهارتهایی که نیاز به تمرکز دارد مانند کپی کردن درست اعداد و به خاطر سپردن اعداد در تعدادی از کودکان دارای اختلالات یادگیری علائم مربوط به کمبود تمرکز نیز وجود دارد که اشتباهات ناشی از بی دقتی نیز به علائم اختلالت یادگیری اضافه می شوند که درصورت وجود هر دو اختلال یادگیری و کمبود تمرز استفاده از داروهای اختصاصی برای افزایش تمرکز کمک کننده است علائم همراه دیگر شامل اضطراب ،افسردگی ،بی علاقگی به انجام تکالیف مدرسه، بی میلی برای حضور در مرسه بدلیل کاهش اعتماد به نفس در کودک شایع است.

تشخیص

این کودکان از بهره هوشی طبیعی بزخوردار هستند از نظر حواس بینایی و شنوایی سالم هستند دارای امکانات محیطی و آموزشی نسبتا مناسبی هستند محدودیتهای شدید عاطفی ندارند اما با وجود این که در یک یا چند زینه درسی دچار مشکلات اساسی هستند عملکرد تحصیلی در زمینه درس دیکته یا روخوانی پایین تر از حد انتظار با توجه به بهره هوشی می باشد برای تشخیص انواع اختلال یادگیری در کلاس اول بایستی حداقل شش تا نه ماه از شروع سال تحصیلی گذشته باشد زیرا بسیاری از اشالات ذکر شده در شروع سواد آموزی طبیعی تلقی می شوند برای تشخیص اختلال یادگیری دیدن دفتر دیکته ،ریاضی و مشاهده روخوانی کودک الزامی است و در صورت داشتن آگاهی از این اختلالات بهترین مرجع تشخیص معلمین می باشند.

درمان

از نظر درمانی این کودکان نیازمند آموزش های خاص هستند و موثر ترین راه استفاده از آموزشهای کمکی است در تهران دو مرکز ویژه اختلالات یادگیری وابسته به سازمان آموزش و پرورش و تعدادی مراکز خصوصی که برای این دسته از کودکان برنامه آموزشی خاص دارند وجود دارد.

بهر حال دانش آموزان دارای اختلالات یادگیری مظلوم ترین کودکان در نظام آموزشی هستند که با تشخیص زودرس و درمان به موقع در بسیاری از موارد مشکلات یادگیری آنها حل می شود.